İnsanlık, eski dönemlerden bugüne bilgeliği yüceltirken aynadaki aksinde karanlık tarafını da yaşatıyor. Cehaletin neferleri, elinde ışığı tutana öyle öfkeli ki, binlerce yıldır değişmeyen bir kader tekrar ediyor kendini. Hele bir de cesursa, hele bir de kadınsa, tıpkı Hypatia gibi…

Kaynaklarda tarihin ilk kadın filozofu, matematikçisi ve astronomlarından biri olarak kabul ediliyor Hypatia. M.S. 4. yüzyılda İskenderiye’de, yine ünlü bir matematikçi ve filozof olan Theon’un kızı olarak dünyaya geliyor. Babası, Hypatia’yı hem antik Yunan felsefesine hem de bilim dünyasına yönlendiren ilham kaynağı oluyor. Hypatia da felsefe, matematik ve bilim alanlarındaki derin bilgisi ve öğretim becerileriyle hem yaşadığı dönemde hem de sonrasında derin bir iz bırakıyor.

İskenderiye’nin son nefesi

Hypatia, eğitimini aldığı bu geniş kapsamlı bilgi ve disiplin ile bir bilim insanı ve bir öğretmen olarak büyük bir etki yarattı. İskenderiye Kütüphanesi’nin son dönemlerine tanıklık eden Hypatia, burada yaptığı çalışmalarla birçok insanı eğitti.

Hypatia, özellikle Platon ve Aristoteles’in felsefesi üzerine dersler veriyordu. İskenderiye’de Neoplatonizm akımını temsil eden önemli bir düşünürdü. Onun dersleri sadece yerel halkın değil, Roma İmparatorluğu’nun dört bir yanından gelen öğrencilerin de ilgisini çekti. Kadınların genelde ikinci planda olduğu bir dönemde Hypatia, bilgeliği ve entelektüel üstünlüğüyle ön plana çıktı.

Hypatia, sadece bir filozof değil, aynı zamanda bir matematikçi ve astronom olarak bilim dünyasına önemli katkılarda bulundu. Babası Theon ile birlikte Öklid’in “Elementler” adlı eserini yorumladı ve düzenledi. Bu çalışma, sonraki yüzyıllar boyunca matematik eğitiminde temel bir kaynak olarak kullanıldı. Ayrıca, astronomiyle ilgili yaptığı çalışmalarda gökyüzü cisimlerinin hareketlerini anlamaya yönelik önemli teoriler geliştirdi.

Eğitimin herkes için ulaşılabilir olmasını savundu

Hypatia’nın insanlığa en büyük katkılarından biri, bilginin aktarımı ve yayılmasına olan bağlılığıydı. Bilgiyi sadece elit bir grubun değil, herkesin ulaşabileceği bir şey olarak görüyordu. Matematik, felsefe ve astronomi alanlarında verdiği dersler ve yazdığı eserler, onun bilim ve eğitimdeki öncü rolünü pekiştirdi.

Hypatia, zamanının çok ötesinde bir düşünür olarak, bilgiyi yaymayı ve insanları eğitmeyi hayatının merkezi haline getirdi. Kadınların nadiren entelektüel alanlarda kabul gördüğü bir çağda, Hypatia hem erkek hem de kadın öğrenciler tarafından saygı gördü. Yaşam tarzıyla da dikkat çeken Hypatia, sade bir hayat yaşamayı ve her türlü dogmatik düşünceden uzak durmayı tercih etti.

Ayrıca, Hypatia’nın teknolojik gelişmelere olan ilgisi de dikkat çekiciydi. Kendi zamanında, gök cisimlerini incelemek için kullanılan astrolab ve hidrometre gibi cihazların geliştirilmesine katkıda bulunduğu biliniyor. Bu yönüyle sadece teorik bilgiye değil, pratik bilimsel çalışmalara da önem verdiği de görülüyor.

Hypatia’nın ölümü, karanlığın sembolü haline geldi

Hypatia’nın hayatı, bilimin ve aklın bir temsilcisi olarak trajik bir sonla noktalandı. İskenderiye’de dini ve siyasi gerginliklerin arttığı bir süreçte, Hypatia’nın etkisi ve popülaritesi, özellikle Hristiyan din adamları arasında huzursuzluk yarattı. Pagan inançlarına olan bağlılığı ve bilimsel yöntemlere olan sadakati, onu bir tehdit olarak algılayan grupların hedefi haline getirdi.

Ayrıca Hypatia’nın İskenderiye valisi Orestes ile yakın ilişkisi, onun siyasi kargaşanın merkezinde yer almasına neden oldu. Orestes, Hristiyan piskopos Cyril ile ciddi bir çatışma halindeydi. Cyril ve destekçileri, Hypatia’yı Orestes’in paganizm yanlısı politikalarını desteklemekle suçladılar. Hypatia, bu dönemde bir bilim insanı ve filozof olarak tarafsız bir duruş sergilese de, pagan geçmişi ve popülaritesi, onu Cyril’in düşmanlarının gözünde bir hedef haline getirdi.

Hypatia, 415 yılında, Hristiyan fanatikler tarafından saldırıya uğradı. Saldırganlar onu arabasından zorla çıkarıp İskenderiye’deki bir kiliseye sürüklediler. Burada vahşice işkenceye uğradı ve cansız bedeni parçalara ayrılarak yakıldı. Hypatia’nın ölümü, tarihin karanlık dönemlerinden birinin sembolü olarak hatırlanırken, onun bilgiye ve özgürlüğe olan bağlılığı ise bugün hâlâ ilham kaynağı olmayı sürdürüyor.